De Geboorte van Jezus
De Gebroeders Van Lymborch hebben het verhaal van Jezus’ geboorte geschilderd in al zijn facetten en details. Van de vier evangelisten hebben alleen Mattheüs en Lucas iets over de kerstgebeurtenissen geschreven en ze spreken elkaar nogal eens tegen. De Gebroeders Van Lymborch hebben elementen van beide evangelies gebruikt, plus nog veel anekdotische bijzonderheden uit de vrome overlevering.
Het centrum van de compositie wordt ingenomen door het wonder van de Drie–eenheid. Aanbeden door zijn engelenscharen laat God de Vader vanuit zijn mond zijn Heilige Geest neerdalen op aarde in de vorm van een witte duif en wordt tegelijk mens in zijn zoon: ‘en het Woord is Vlees geworden …’ Het kind Jezus baadt in het goddelijke licht, geflankeerd door zijn moeder Maria en zijn pleegvader Jozef. De grijsaard is zijn verbazing duidelijk nog niet te boven. Een groep herders luistert naar een engel die het wonder verkondigt. Een paar andere herders hebben de stal al bereikt.
De overlevering sprak van een eenvoudig, zelfs armoedig onderkomen, meestal geïnterpreteerd als een stal in niet al te beste staat van onderhoud. Middeleeuwse pelgrims die in Bethlehem op zoek gingen naar deze stal, waren meestal verbaasd dat hen een onderaardse grot werd aangewezen als de plek waar Jezus ter wereld was gekomen.
De heilige Franciscus van Assisi predikte de verdienste van de eenvoud en de heiliging van het dagelijks leven, een boodschap die in het laat–middeleeuwse Europa – en zeker in Gelre – veel weerklank vond. Hij zag niets in de artistieke traditie die het kindje Jezus en zijn geboorte weergaf met gebruik van veel goud en edelstenen. Liever benadrukte Franciscus de nederige omstandigheden van Jezus’ geboorte.
In de kerstnachtmis van 1223 liet hij een spel opvoeren waarin het goddelijk kind werd geboren op stro in een voederbak met, behalve zijn ouders, alleen eenvoudige lieden en boerderijdieren om zich heen. Het is deze opvoering die aan de basis ligt van bijna alle kerststalletjes, kerstafbeeldingen en kerstopvoeringen die de christenheid sindsdien heeft geproduceerd. De Gebroeders Van Lymborch hebben voor hun kerstscènes weliswaar heel wat goud gebruikt, maar vooral om een contrast te scheppen tussen de hemelse afkomst en de aardse missie van het Jezuskind.
Door: Clemens Verhoeven