De anatomische mens
Deze miniatuur genaamd ‘De anatomische mens’ is een van de bekendste kunstwerken uit de middeleeuwen. De twee menselijke figuren zijn afgeleid van Italiaanse Genusmotieven. De bevallige houding is kenmerkend voor deze periode (tegenwoordig categoriseren we deze periode meestal als de internationale gotiek).
De afbeelding laat twee mensen zien, een jonge blonde vrouw en een jongeman met donkerder haar. Deze plaat laat medische astrologie zien. Het geeft beknopt weer welke sterrenbeelden de verschillende delen of organen van het lichaam beïnvloeden.
Astrologie is, voor zover we weten, ontstaan in Mesopotamië als een nevenproduct van astronomie. Rond 1400 hadden alle Europese hoeven sterrenwichelaars in dienst. De hertog van Berry had ook veel astrologische werken in zijn bibliotheek. Een astrologisch onderwerp in een getijdenboek was uniek. Het is waarschijnlijk op uitdrukkelijk verzoek van de hertog opgenomen in het boek als handig medisch gidsje.
We zien duidelijk welke tekens van de dierenriem de middeleeuwer verbond met bepaalde lichaamsdelen. De teksten in de vier hoeken verbinden de sterrenbeelden met de vier humeuren die het karakter van een mens bepalen en met de vier hemelse windrichtingen en de twee geslachten.
Aries, Leo en Sagittarius zijn heet en droog, cholerisch, mannelijk en oostelijk. Taurus, Virgo en Capricornus zijn koud en droog, melancholisch, vrouwelijk en westelijk. Gemini, Aquarius en Libra zijn heet en nat, mannelijk, sant:ionisch en zuidelijk. Cancer, Scorpio en Pisces zijn koud en nat, flegmatisch, vrouwelijk en noordelijk.