De afbeelding van de kruisafneming staat in scherp contrast tot de voorgaande miniatuur: De Dood van Christus. De aarde beeft niet meer, de duisternis is opgeheven, het licht is teruggekeerd, kristalhelder. De stemming blijft somber en verdrietig, maar voor het eerst is er iets te merken van een ommekeer. ‘Het is volbracht!’ is volgens de Evangelist Johannes het laatste wat Jezus zegt, vlak voor hij sterft. Hiermee bevestigt hij: De lijdensweg is voorbij, het bloedoffer is gebracht en heeft de mens weer met God verzoend. Een nieuwe tijd breekt aan.
De Romeinse en Joodse autoriteiten hebben de dood geconstateerd en zijn verder niet meer geïnteresseerd. Onder het kruis staan nog dezelfde personen die de martelgang hebben bijgewoond. Het verdriet krijgt weinig tijd. Men moet in actie komen. Naar wet en traditie dient de overledene zo snel mogelijk begraven worden en het begint al avond – en daarmee sabbat te worden. Jozef van Arimathea, een voornaam lid van het Joodse hooggerechtshof (Sanhedrin) en een aanhanger van Jezus, gaat naar Pontius Pilatus en weet te bereiken dat deze het lijk vrijgeeft. Hij koopt een lijkwade en neemt, samen met een zekere Nicodemus, het levenloze lichaam van Jezus van het kruis. Nicodemus is, net als Jozef van Arimathea, rechtsgeleerde en lid van het Sanhedrin. Samen nemen zij de verantwoordelijkheid op zich voor de begrafenis van Jezus. Naast Maria strekt de Heilige Johannes in onmacht zijn arm uit. De twee moordenaars zijn dood, maar worden nog niet van het kruis gehaald.
Het Evangelie van Marcus vertelt dat behalve Maria, de moeder van Jezus, nog een aantal vrouwen aanwezig was bij de kruisafneming. Met een dramatische gebaar omarmt Maria Magdalena de voet van het kruis. Het bloed van Christus druipt over haar borst en op de grond. In de middeleeuwse overlevering werd Maria Magdalena gezien als een lichtekooi, maar in de Bijbelse teksten is daar geen sprake van.
Deze miniatuur van de gebroeders Van Lymborch is duidelijk geïnspireerd op twee panelen (De Kruisiging en De Kruisafneming) van het Orsini-altaar van de Italiaanse schilder Simone Martini. Martini was in de eerste helft van de 14de eeuw werkzaam aan het pauselijk hof in Avignon en geldt als een belangrijke voorloper van de Internationale Gotiek. De overeenkomsten zijn vooral opvallend bij de verbeelding van Maria Magdalena op het paneel De Kruisiging. Zowel Martini’s De Kruisiging als De Kruisafneming zijn te zien in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
Tekst: Clemens Verhoeven